Kilonuza dikkat ederek Alzheimer hastalığından korunabilir misiniz?
Alzheimer tipi demans dünyadaki en sık görülen demans tipidir. Hafıza ve bilişsel yetiler sinsi şekilde yavaş yavaş kaybedilir, hasta ve yakınları için günlük hayatı sürdürmek oldukça acılı bir hal alır. 65 yaş sonrasında giderek sıklığını arttırır, her beş yılda bir görülme sıklığı iki katına çıkar. 90 yaşındaki bireylerin yaklaşık %40’ı Alzheimer hastasıdır. Hastaların %10’u genetik geçişe bağlı olarak etkilenmektedir.
Hastaların beyinlerinde amiloid plaklar ve nörofibriler yumaklar birikmektedir. Bu maddeler önce kısa süreli hafıza bölgesinde ortaya çıktıkları için ilk bulgular yeni şeyleri hatırlamakta zorluk ile karakterlidir. Hastalık ilerleyen yıllarda tüm beyne yayılır diğer yetenekler de giderek kaybolur. Hasta yardımsız günlük hayatını sürdüremez hale gelir.
Dünyadaki en büyük sağlık sorunlarından birisi Alzheimer hastalığıdır. İngiltere’deki ölümlerin 1/8’i bu hastalığa bağlıdır. Hasta ve hasta yakınlarının ekonomiye etkisi ABD’de 217 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. Bu miktarın yine ABD’de 2050 yılında yaşlanan nüfus ile birlikte 1,1 trilyon dolara çıkacağı ve Amerikan sağlık sisteminin bu yükün altından kalkmasının çok zor olduğu düşünülmektedir.
Hastalığın tedavisi yoktur. Günümüzde standart olarak kullandığımız ilaçların etkisi sınırlı ve geçicidir. Birçok milyonlarca dolarlık çalışma sonuç vermemiş ve büyük ilaç firmaları bile kaynaklarını bu çalışmalardan çekme kararı almıştır. Son yıllarda yeni çıkan amiloid tedavilerinin başarısı da maalesef çok sınırlı ve tartışmalıdır.
Tedavisi henüz olmayan bu hastalığın önlenmesi veya daha ileri yaşlara ertelenmesi mümkün müdür? Bu sorunun yanıtı “Evet” olarak verilebilir. Aşağıdaki noktalara dikkat ederek hastalığı %40 oranında engelleyebilir veya geciktirebiliriz.
Alzheimer için 12 risk faktörü;
1. Fiziksel aktivite eksikliği.
2. Sigara kullanımı.
3. Aşırı alkol tüketimi.
4. Hava kirliliği.
5. Kafa travması.
6. Sosyal iletişim eksikliği, izole yaşam.
7. Eğitim eksikliği.
8. Obezite.
9. Diyabet hastalığı.
10. Hipertansiyon
11. Depresyon.
12. İşitme azlığı, sağırlık.
Obezite ve Alzheimer;
Obezite özellikle gelişmiş ülkelerde pandemik bir hal almıştır. 2016 yılında Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre 1,9 milyar insan kilolu, 650 milyon insan da obez olarak tanımlanmıştır.
Obezitenin Alzheimer ile ilişkisini kanıtlayan çalışmalar giderek daha fazla sayıda karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmalardan ELSA (English Longitudinal Study of Ageing) oldukça anlamlı sonuçlar veren önemli bir kaynak olmuştur.
Obezite kadınlarda riski daha da arttırmaktadır; ELSA çalışmasında İngiltere’de 50 yaş üzeri 6500’den fazla insan 11 yıl süre ile takip edilmiştir. Obez ve kilolu olanların %31 oranında daha fazla Alzheimer hastalığına yakalandığı bulunmuştur. Özellikle kilolu kadınlarda risk daha da artmış ve %39’a ulaşmıştır. Bu çalışma dünyada Alzheimer sıklığının 1975’ten 2016’ya neden üç katına çıktığını da kısmen açıklamaktadır. Bu dönemde obezite de dünyada sıklığını arttırmıştır.
Daha genç yaşlardaki obezitenin Alzheimer üzerine olan etkilerini de araştırmakta olan önemli çalışmalar halen devam etmektedir.
Buradan herkesin aklında kalması gereken mesaj; kilo kontrolü ile Alzheimer riskini azaltmak, hem de önemli oranda azaltmak mümkündür.