VARDİYALI ÇALIŞMA İLE NASIL BAŞEDEBİLİRSİNİZ ?!
Şunu unutmayarak işe başlayın; Siz normal bir çalışan değilsiniz. Normal mesai ritmine sahip diğer insanlar gibi yaşayamaz, eğlenemez, banka işleri, market alışverişi gibi faaliyetleri onların yaptığı saatlerde yapamazsınız. Bu faaliyetleri onlar gibi yapmaya çalışırsanız hem yapmakta olduğunuz vardiyalı işte başarısız olur hem de sağlığınızı kaybedersiniz.
Vardiyalı çalışmak endüstriyel gelişimle birlikte daha yaygın olarak karşılaştığımız bir durum olmuştur. Bazı sektörler için (sağlık, güvenlik, ulaştırma vb) zorunluluktur. Ne yazık ki insan denen makina vardiyalı çalışmak için dizayn edilmemiştir. Vardiyalı çalışmak insan doğasına uygun değildir. Eğer vardiyalı çalışmaya bilinçli şekilde hazırlanmazsanız Ya başarısız olur yada sağlığınızı kaybedersiniz. Vardiyalı çalışanlarda kronik uyku problemleri, depresyon, kalp hastalıkları, diyabet, meme kanseri daha fazladır. Vardiyalı çalışanlarda boşanma oranları daha yüksektir.
Örnek vermek gerekirse; İngiliz hekimler arasında yapılmış bir çalışmada gece vardiyasının sonundaki hekimlerin 100 promil alkol almış kişilerle aynı dikkat ve bilinç aktivitesinde olduğu saptanmıştır. Yani siz de gece vardiyası sonrası direksiyona geçerseniz bilin ki kaza riskini alıyorsunuz. Ayrıca doğaldır ki yaptığınız iş ile ilgili kaza ve hata riskiniz de yüksektir. Çernobil nükleer felaketi vardiyalı çalışmanın verdiği bir hata sonucu gerçekleşmiştir.
Bilinçli bir işveren işçilerinin vardiyalı çalışma ile ilgili gerekli eğitimlerini vermelidir. Vardiya çalışma saatleri hızlı değiştirilmemelidir. Vardiyalar ileri doğru değiştirilmelidir. Örneğin sabah vardiyası daha sonra öğleden sonra vardiyası olmalı, gece vardiyası da daha sonra sabah vardiyası ile değiştirilmelidir. Vardiya saatleri değişimi sırasında işçiye en az 2 gün izin verilmelidir.
VARDİYAYA HAZIRLANMAK;
İyi uyuyun! O gece uyumayacaksınız, bunu unutmayın. O gün geç kalkın, uyumasanız bile yataktan çıkmayın. Öğleden sonra 1 saat kadar tekrar uyuyabilirseniz harika sonuçlar elde edebilirsiniz. Öğleden sonra uykusunu geç saatlere bırakmayın, akşam saatlerine doğru vücudumuzun uyanıklık ve canlılığı artar, dolayısıyla uyuma şansınız azalır. Akşam yemeğini yemeden işe gitmeyin. Vardiyaya aç veya susuz gitmeniz işleri berbat edecektir.
VARDİYA SIRASINDA;
Eğer mümkünse yorucu ve daha çok dikkat gerektiren işlerinizi vardiyanızın ilk bölümünde tamamlayın. Canlı kalabilmek için parlak ışık altında çalışın. Kısa süreli tempolu egzersizler de sizi canlı tutacaktır. (20 şınav veya 20 mekik gibi) Kahve veya çay işe yarar mı? Evet! 1 fincan kahve veya çay 20 dk sonra başlayan ve 3-4 saat süren canlılık verebilir. Aşırı çay kahve tüketmeniz ise uygun değildir. Kahvenizi ( yada çayınızı) gecenin ilk bölümünde alın, daha sonrasında almanız eve döndüğünüzde uyumanızı zorlaştırabilir. Mola sırasında 20- 30 dk uyuyabilirseniz ( daha fazla değil) performansınız kesinlikle daha iyi olacaktır.
EVE DÖNÜŞ VE TAZELENME;
Eve dönerken direksiyona geçmeyin. Kaza riskiniz artmıştır. Toplu taşıma veya servis olanaklarını değerlendirin. Dönüş sırasında güneş ışığından uzak durun, güneş ışığı size uyanık kalmanız yönünde uyaran verir. Oysa sizin uyumanız gerekmektedir. Koyu renkli güneş gözlüğü işe yarayabilir. Eve gittiğinizde tek düşünceniz hafif bir şeyler yemek ve uyumak olmalıdır. Aç karnına yatmanız uyumanızı zorlaştırır. Odanız karanlık, sessiz ve serin olmalıdır. Kalın perdeler kullanmanız uygundur. Evdekilerin sizin vardiyalı bir çalışan olduğunuz ve uyumanız gerktiği ile ilgili bilinçli ve buna saygılı olması gereklidir. Eve döndüğünüzde ampulu değiştireyim de uyurum, biraz evdekilerle sohbet edeyim veya market alışverişi sonrası uyurum gibi düşünceniz varsa bundan vazgeçin. Sizin uyumanız gerekmektedir. İnsanın gündüz uykusu gece normal saatlerde uyuyanlar kadar kaliteli, uzun süreli, kesintisiz olamaz. Ne kadar geç saatte uyursanız o kadar kısa uyursunuz. Eksik uyku saatleriniz sizin uyku borcunuz olarak birikir. Uyku borcu en kısa sürede ödenmelidir. Uyku borcu uyuyarak ödenir, başka bir yolu yoktur. Uyku borcu birikmiş kişi sonunda sağlığını kaybetmeye mahkumdur. Bu borcunuzu tatil günlerinde tamamlayabilirsiniz. Uyandıktan sonra eğer öğleden sonra birkaç saat daha tekrar uyuyabilirseniz gece vardiyasına tekrar hazırlanmanıza yardımcı olacaktır. Sosyal faaliyet, eğlence ve gündelik işlerinizi doğaldır ki farklı saatlerde yapmak zorundasınız, bunun için yakınlarınızın anlayışlı olması gerekir.
UNUTMAYIN; VARDİYALI ÇALIŞMAYA HAZIRLANMAK TEMELDE UYKUNUZ DOĞRU YÖNETMEKTEN GEÇER.
Yararlı olması dileği ile….
Dr. Egemen VARDARLI